Ziołolecznictwo

Ziołolecznictwo, zwane też fitoterapią jest sposobem leczenia w którym wykorzystuje się surowce pochodzenia roślinnego.                                                                                                                          

O takich sposobach leczenia wspominają dokumenty historyczne odkryte w Chinach, Babilonii, czy starożytnym Egipcie. W Europie również wykorzystywano zioła do leczenia dolegliwości. W XI wieku mnisi z klasztoru w Canterbury kopiowali księgę „Apuleis”, którą można uznać za podręcznik  ziołolecznictwa  w owym czasie.

Hipokrates (Vw p.n.e.), ojciec medycyny w swojej księdze "Corpus Hipocraticum" wymnienia ponad 300 leków, w tym ponad 200 pochodzenia roślinnego. Nieco później               bo w I w n.e. Plimusz Stary w swojej pracy "Naturalis historia" opisał ponad 1000 roślin leczniczych i ich zastosowanie. Wielkim znawcą ziołolecznictwa był też osobisty lekarz cesarza Marka Aureliusza, Galen, który stworzył takie postacie lekarstw jak: odwar, napar, czy mazidło. Od jego imienia nazywane do dziś lekami galenowymi. W XV w Paracelsus zajmował się wyizolowaniem z roślin substancji czynnych farmakologicznie.                                                                               

W Starożytnej Grecji rozwijała się grupa ludzi zajmujących się sporządzaniem leków. Pojawili się farmakopole odpowiedzialni za przyrządzanie leków i rizotomowie  którzy  szukali, zbierali i przygotowywali zióła. Zioła były sprzedawane lekarzom i pacjentom w składach zwanych po grecku "apotheke". Od tego słowa wywodzi się dzisiejsza nazwa "apteka".

Na świecie jest ponad 20.000 roślin, które są używane w celach medycznych. Jesteśmy świadkami wytwarzania nowych produktów: lekarstw i kosmetyków na bazie przeróżnych składników.

Obecnie obserwujemy powrót do ziołolecznictwa. Wiele syntetycznych leków może przynieść oprócz korzyści także duże i nieodwracalne szkody dla organizmu. Przyroda wprost fenomenalnie potrafi łączyć w niektórych roślinach silnie działające substancje z innymi łagodzącymi ich szkodliwe skutki, dlatego leki pochodzenia roślinnego są nadal niedościgłym wzorem dla leków syntetycznych.

Skład i właściwości lecznicze roślin zależą od wielu czynników, od warunków, w jakich roślina żyje, od rodzaju gleby, nawożenia, właściwej pory zbioru, sposobów konserwacji, suszenia i przechowywania. Ważną sprawą jest pora zbioru roślin. Okazało się, że zbiór pewnych roślin o określonych porach doby decyduje o zawartości w nich surowców leczniczych, że stosowanie ich przez ludzi także w odpowiednich porach może wywierać silniejsze działanie. Poznano, bowiem rytmy biologiczne, według których pracuje ludzki organizm. Niektóre zioła i procesy otrzymywania z nich leków są odkrywane od nowa i stosowane w najbardziej renomowanych ośrodkach wiedzy medycznej.

Rośliny lecznicze zawierają w swoim składzie wiele rodzajów substancji czynnych, którym zawdzięczają swoje działanie. A oto najważniejsze z nich:

·        Alkaloidy

·         Antrazwiązki

·         fenole

·         flawonoidy

·         antocyjany

·        garbniki

·         glikozydy nasercowe

·        kumaryny

·         irydoidy

·         glukozynolaty

·        saponiny

·        olejki eteryczne

·         śluzy

·         tłuszcze

·         pektyny

W ziołolecznictwie używa się następujących części roślin:

·         Bulwa /tuber/ - podziemny, zmięśniały pęd wypełniony materiałami zapasowymi np. bulwy salepu /Tubera Salep/

·         Cebula /bulbus/ - podziemny pęd o bardzo skróconej łodydze i silnie zgrubiałych w nasadach łuskowatych liściach, np. cebula cebuli morskiej /Bulbus Scillae/

·         Drewno /lignum/ - zdrewniała część gałęzi, pni i korzeni drzew lub krzewów, np. drewno kwasji / Lignum Quassiae/

·         Kłącze /rhizoma/ - pęd podziemny z węzłami, miedzywęźlami, pączkami oraz zredukowanymi łuskowatymi liśćmi, np. kłącze tataraku / Rhizoma Calami/

·         Kora /cortex/ - tkanka okrywająca gałązki krzewów i drzew, zawierająca również tkanki leżące pod nią, dochodzące do miazgi np. kora kruszyny /Cortex Frangulae/

·         Korzeń /radix/ - podziemna część rośliny, nie mająca węzłów, miedzywęźli i zredukowanych liści, np. korzeń prawoślazu /Radix Althae/

·         Koszyczek /anthodium/ - kwiatostan charakterystyczny dla rodziny złożonych /compositae/ np. koszyczek rumianku /Anthodium Chamomillae/

·         Kwiat /flos/ - organ rośliny zawierający części generatywne, np. kwiat bzu czrnego /Flos Sambuci/

·         Kwiatostan /inflorescentia/ - skupienie pojedynczych kwiatów na łodydze np. kwiatostan głogu /Inflorescentia Crategi/

·         Liść /folium/ - organ służący roślinie m.in. do prowadzenia procesu fotosyntezy, np. liść mięty /Folium Menthae/

·         Nasienie /semen/ - narząd służący roślinie do rozmnażania, np.nasienie lnu /Semen Lini/

·         Owocnia /pericarpium/ - jest częścią owocu po usunięciu nasion, np.owocnia fasoli /Pericorpium Phaseoli/

·         Owoc /fructus/ - organ rozwijający się z zalążni po zapłodnieniu komórki jajowej np. owoc kopru /Fructus Foeniculi/

·         Pączek /gemma/ - nie rozwinięty pęd otoczony łuskami ochronnymi, z którego wiosną rozwija się łodyga z liśćmi i kwiatami, np. pączek topoli /Gemma Populi/

·         Szyszka /strobilus/ - kwiatostan żeński, a później owocostan chmielu /Strobilus Lupuli/

·         Zarodek /embryo/ - zarodek roślinny, np. zarodek kola /Embryo Colae/

·         Znamię /stigma/ - szczytowa częśc słupka kwiatu, np. znamię kukurydzy /Stigma Maydis/